Ahmed Cavid

(ö. 1803) Osmanlı tarihçisi.

İstanbul'da doğdu. Tımarlı sipahilerden Mustafa adlı bir süvari alay beyinin oğludur. 1787 yılında Hazîne-i Hümâyun hizmetkârı olarak saraya girdi. Kabiliyeti sayesinde kısa bir süre sonra Has Odaya alındı ve 1803'te “Hâcelik” rütbesiyle şehremini oldu. Bu görevde iken öldü: mezarı Beşiktaş'ta Yahya Efendi Dergâhı hazîresindedir.

Sarayda bulunduğu sırada 111. Selim tarafından önemli olayları kronolojik olarak yazmakla görevlendirilen Ahmed Câvid, 1204 Ramazanında (Mayıs 1790 ortaları) başlayıp 1205 Cemâziyelevve-line (1791 yılı başlan) kadar gelen yıllık tarzında bir eser kaleme almış ve bu sebeple sarayda kendisine “Vak'anüvîs-i Enderun” denilmiştir. Hadîka-i Veka’yi adıyla bilinen bu eserin birçok yazması olup bir nüsfiası İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi'ndedir. [207] Müellifin önsözde belirttiği gibi, eserin başlıca kaynaklan 111. Selim'in hatt-ı hümâyunları, İslâm ülkelerinden gelen mektuplar ve öteki bazı resmî kayıtlardır. Ahmed Câvid'in tarihe dair bazı yazılarını ihtiva eden iki ciltlik bir eseri daha vardır. Müntehaböt-ı Câvid Bey veya Târih-i Câvid Ahmed Bey adıyla bilinen bu eserin birinci cildi 1035-1188 (1626-1774), ikinci cildi ise 1188-1197 (1774-1782) yıllan arasındaki olayları ihtiva eder. Müellif bu eserini Kâtip Çelebi, Naîmâ, Fındıklılı Mehmed Ağa. Çelebizâde Âsim, Enverî, Vâsıf, Ahmed Resmî ve Edîb efendilerin tarihleri ile Vasıfın İspanya sefaretine gitmesi sırasında onun yerine vekâlet eden Teşrifâtî Hasan Efendi'nin Ceride'sinden faydalanarak, son kısımlarını ise bizzat kendi gözlemlerine dayanarak kaleme almıştır. III. Selime sunulan ve son kısımları birinci elden tarih kaynağı olduğu için ayrı bir değer taşıyan bu eser Cevdet Paşa'nın kaynaklan arasındadır. İki nüshası İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi'ndedir. [208] Ahmed Câvid, Osmanzâde Tâib'in Hadîkatü'I-vüzerâ'sına Dilâver Ağazâde Ömer Efendi tarafından yapılmış olan zeylin devamı olarak Verd-i Mutana adıyla bir başka zeyil de kaleme almıştır. Râgıb Mehmed Paşa ile Yûsuf Ziya Paşa arasındaki veziriazamların (I757'den 1798’e kadar) biyografilerini ihtiva eden bu eser İstanbul'da yayımlanmış (1271), daha sonra da bunun tıpkıbasımı yapılmıştır. (Freibure 1969). [209]



Bibliyografya


1) Ahmed Câvid. Hadîka-i Vekâyi', İÜ Ktp, TY, nr. 6037;

2) a.mlf Târih-i Câvid Ahmed Bey, İÜ Ktp, TY, nr. 93;

3) Cemâleddin. Osmanlı Târih ve Müverrihleri (Âyîne-i Zurefâ), İstanbul 1314, s. 39;

4) Cevdet, Târih, 1, 8-9;

5) Osmanlı Müellifleri, III, 42;

6) Flügel. Handschriften, II, 318;

7) Babinger (Üçok), s. 341, 343;

8) Levend. Türk Edebiyatı Tarihi, I, 367. [210]