Guine Bissau

GİNE BISSAU



Batı Afrika'da İslâm Konferansı Teşkilâtı'na üye bir ülke.

1- Fiziki Ve Beşeri Coğrafya

2-Tarih
Eskiden Portekiz Ginesi [Guinee portu-gaise) adıyla bilinen sömürge toprakları üzerinde kurulmuş olup resmî adı Gine Bissau Cumhuriyeti'dir (Portekizce: Re-pûblica da Guine Bissau). Kuzeyde Sene*gal, doğuda ve güneyde Gine ile kom*şudur. Batısında Atlas Okyanusu bulu*nan ülkenin kıyıları çok alçak olduğun*dan toprak miktarı med ve cezir zaman*larında önemli ölçüde değişikliğe uğ*rar; yüzölçümü med sırasında yaklaşık 28.000, cezir sırasında ise adalarla bir*likte 36.125 km2ıdir. 1974'te bağımsız*lığını kazanmış ve aynı yıl Birleşmiş Milletlerce İslâm Konferansı Teşkilâtı üye*liğine kabul edilmiştir: nüfusu 1.036.000 (1993 tan.), başşehri Bissau'dur.

Marksist eğilimli Partido Africano da Independencia da Guine-Bissau e Cabo Verde'nin (Gine Bissau ve Cabo Verde'nin Bağımsızlığı için Afrika Partisi) yönetimin*de tek partili bir cumhuriyet olan Gine Bissau'da devlet başkanı aynı zamanda yürütme organının da başıdır. Yasama organı olan millî halk meclisi mahallî konseylerce seçilen 150 üyeden meyda*na gelir.

1- Fiziki Ve Beşeri Coğrafya

Yüzey Şekilleri. Futa Calon dağlık pla*tolarından kaynaklarını alan Corubal. Ge-ba ve Cacheu nehirlerinin suladığı ülke*nin en büyük kısmını yükseltisi 100 met*reyi aşmayan, hafifçe yarılmış plato düzlükleriyle alüvyonlu ovalar kaplar. Kıyı*ları son derece girintili çıkıntılı ve ba*taklık olan sahil bölgesinin açıklarında kırk kadar adadan oluşan, fakat ancak yirmisi meskûn bulunan Bijagos (Bissa-gos) takımadaları yer alır. Akarsuların ağzında med ve cezir hareketlerinin te*mizlediği geniş haliçler bulunan karma*şık yapılı kıyı bölgesinin iç kesimindeki düzlüklerde akarsular menderesler çi*zerek akar. Ülkenin kuzeydoğusunda Gi*ne'deki Futa Calon kütlesinin uzantısı olan bölgede yükseklik 300 metreye ka*dar çıkar; en yüksek kesimler Gabu pla-tosundaki Boe tepeleridir.

İklim ve Bitki Örtüsü. 12. kuzey para*lelinin ortaladığı Gine Bissau'da genel olarak sıcak ve yağışlı bir iklim hüküm sürer. Yağışlı geçen yaz aylarını kurak bir mevsim takip eder. Ortalama yıllık yağış miktarı kıyı bölgesinde 3000, ül*kenin iç kesimlerinde 1500 milimetre ci*varındadır.

Bataklıklarla kaplı, yer yer mangrov ve palmiye ormanları da bulunan kıyı bölgesinde şeker kamışı ve pirinç tarla*ları uzanır. İçerideki topraklar sık orman*larla, kuzeydoğu bölgesi ise savanlarla kaplıdır. Ormanlarda ve sularda bölge*ye özgü çeşitli hayvanlar yaşar.

Nüfus ve Etnik Durum. 1 milyon dola*yında olan ülke nüfusu çeşitli etnik grup*lardan oluşur; Balanteler (% 321, Fûlânî-ler 1% 22), Mandyakolar (% 14,5), Mandin-golar (% 13) ve Pepeller (% 7) başlıcalan-dır. Bunların yanında kabilelerinden kop*muş Assimiladolar (benzeşmişler) ve Ca*bo Verde kökenli Mestiçolar ile (melez*ler) özellikle ticaret ve hizmet sektörle*rinde faal rol oynayan Portekizli, Suri*yeli ve Lübnanlılar da yaşamaktadır. Geniş bir alana yayılmış olan Balanteler ta*rım ve balıkçılıkla geçinirler: iç bölgeler*de yaşayan Fülânîler'le Mandingolar hay*vancılık yaparlar. Ülkede nüfusun bü*yük çoğunluğu kırsal alanlarda yaşadı*ğından şehirleşme oranı düşüktür. Baş*lıca şehirler, aynı zamanda başşehir olan Bissau ile (1988de 125.000 nüfus) Bafâ-ta ve Bolama'dır.

Dil ve Din. Resmî dil Portekizce olup her kabile kendi mahallî dilini konuş*maktadır. Sayıları yirmi civarında olan bu diller Nijer- Kongo, Mande ve Batı Afrika dil aileleri içinde yer alır. Nüfu*sun % 4O'ı müslüman. % 5'i hıristiyan, geri kalanı ise animisttir. Müslüman Fû-lânîler'le Mandingolar ülkenin iç bölge*lerinde yaşamakta ve genel olarak hay*vancılıkla uğraşmaktadırlar.

Gine Bissau topraklarına İslâmiyet'in ulaşması XI. yüzyılın ilk yarısına rastla*makta ve buradaki gelişimi Senegam-bia'nınkiyle aynı seyri takip etmektedir. Çeşitli devletlerin siyasî sınırları içinde kalan ülkeye İslâmiyet kuzeyden ve do*ğudan, genellikle Mande dilleri konu*şan tüccarlar vasıtasıyla gelmiştir. Se*negal ve Gambia nehirleri etrafında ti*carî kasabalar kuran müslüman tüccar*lar buralardan Gabu'ya nüfuz ederek İslâmiyet'in gittikçe tanınıp yayılmasın*da önemli roy oynamışlardır. Portekizli-ler'in bölgeye hâkim olarak bu toprak*ları sömürge haline getirmeleri İslâm'ın yayılmasını engellerken misyonerlik fa*aliyetleriyle Hıristiyanlığın yerleştirilme*sine imkân sağlamıştır; ancak buna rağ*men halkın hıristiyanlaşması çok sınırlı*dır. Kâdiriyye ve Ticâniyye tarikatlarının etkisi altında kalmış olan ve hem kültü*rel hem ekonomik bakımdan geri du*rumda bulunan müslümanları bir çatı altında toplayacak bir teşkilât veya İs-lâmî bir araştırma kurumu mevcut de*ğildir.

Ekonomi. Afrika kıtasının en fakir ül*kelerinden biri olan Gine Bissau'da kişi başına düşen ortalama millî gelir 200 Amerikan dolarının altındadır. Halkın büyük kısmı millî gelirin yarısını sağla*yan tarım sektöründe istihdam edilmek*tedir. Kıyı kesimindeki geniş alanların bataklıklarla kaplı olduğu ülkede tarım arazisi toprakların ancak % 8 kadarına eşit küçük bir kısmını kaplar. Yetiştiri*len ürünler arasında çeşitli yumrulu bit*kiler, hindistan cevizi, pirinç, yer fıstığı ve darı önemli yer tutar. Kıyı kesiminde başlıca faaliyet balıkçılıktır. Ülke toprak*larının % 38'ini kaplayan ormanlardan kesilen ağaçların Önemli bir kısmı yaka*cak olarak, bir bölümü de sanayide kulla*nılır. Henüz değerlendirilemeyen yer altı kaynaklarının başında boksit ve fosfat yatakları gelir. İlkel durumda olan sa*nayi sektörü daha çok gıda maddesi iş*leme tesislerine dayanır; dokuma ve otomobil montajı gibi kollarda faaliyet henüz yeni kurulma ve gelişme düze*yindedir. Hacmi az olan dış ticarette ih*racatın büyük bölümünü tarım ürünleri, balık ve balık ürünleri sağlar. İhracat*tan daima daha fazla olan ithalâtta ise besin maddeleri, içecekler, her türlü ma*kine ve ekipmanlar en önemli yeri tu*tar. Gine Bissau'nun ticaret yaptığı ül*keler arasında başta Portekiz olmak üze*re Avrupa Topluluğu üyeleriyle Amerika Birleşik Devletleri ve Çin Halk Cumhuri*yeti gelir.



Bibliyografya:


P. B. Ciarke, West Africa and İslam, London 1984, s. 32-35; R. PĞlİssier, "Guinea-Bissau, Physical and Social Geography", Africa South ofthe Sahara 1988, London 1987, s. 437-438, 535; D.-M. FrĞmy. Quid, Paris 1988, s. 926-927; "Gine - Bissau", ABr., IX, 456-458.