Konu Anlatımı Tarihe Giriş ve Temel Kavramlar

Talebe

Yönetici
Katılım
14 Şub 2021
Konular
547
Mesajlar
4,047
Tepkime puanı
10,674
Puanları
113
Meslek - Branş
Öğretmen - Tarih
Talebe Hakkında ek bir bilgi sağlanmamış.
TARİHE GİRİŞ VE TEMEL KAVRAMLAR

  • İnsanları ilgilendiren ekonomik sosyal dinsel ve siyasal alanda ortaya çıkan anlık gelişmelere OLAY
  • Oluşum halindeki gelişimin belirtisi olarak olaylar sonucunda ortaya çıkan uzun süreli değişiklik durumu OLGU
  • Tarihi olaylar geçmişi incelediği için tekrarlanmaz bundan dolayı deney ve gözlem yapılamaz.
  • Tarihi olaylar mutlak doğru değildir çünkü bulunacak yeni belge ve buluntular var olan bilgiyi değiştirebilir.
  • Tarihi parçalara ve zaman dilimine ayırmadan bir bütün olarak ele almayı ön gören tarihçi Fernard Braudel‘dir
  • Tarihi olayları anlatarak bunlardan ders çıkarılmasını isteyen ve ahlaki değerleri geliştirmeyi amaçlayan Thukydides’in öncülük ettiği tarih yazıcılığı Öğretici tarihtir.
  • Olayların yer ve zamanı belirtilirken sebep sonuç ilişkisinin yer almadığı ve Herodotos’un öncülük ettiği tarih çeşidi Hikayeci tarihtir.
  • Tarih bilimi sırasıyla Kaynak tarama, Tasnif, Tahlil, Tenkit, Terkip yöntemleri kullanır.
  • Osmanlı devletinde resmi tarihçiye Vakanüvis denir. İlk Vakanüvis Mustafa Naima Efendidir.
  • İlk Resmi Gazete 1831’de çıkarılan Takvim-i Vekayi’dir.
  • İlk Yarı Resmi Türkçe Gazete ise; Ceride-i Havadis dir.
  • İlk Özel Gazete 1860 Tercüman-ı Ahval’dir. Yusuf Agah Efendi ve Şinasi tarafından çıkarılmıştır.
  • Tarihi olayların oluş sırasına göre yazılması şeklindeki tarih çeşidi KRONİK tarihtir.
  • Geçmiş olaylardan ders almak, gelecekteki yolu doğru çizebilmek, okuyucuya ahlaki, milli duygular, aşılayabilmek maksadıyla yazılan bu tarza ÖĞRETİCİ tarih denir.
  • Yer zaman belirtir. Ancak olayların neden sonuç ilişkisi üzerine durmayan tarih çeşidi RİVAYETÇİ
  • XIX. yy ’da karşımıza çıkan tarih anlayışıdır. ARAŞTIRMACI tarih anlayışında olayların yeri zamanı neden ve sonuçları belirtilir. Olaylar belgelere dayanarak ve tarafsız (objektif) bu şekilde anlatılır.
  • ARKEOLOJİ: Özellikle belgelerin bulunmadığı tarih öncesi dönemin aydınlatılmasında tarihe yardımcı olan bilim dalıdır
  • Türkiye’deki ilk ve tek su altı arkeoloji müzesi bodrumdadır
  • ETNOGRAFYA(Folklor-Kültür (Halk) bilimi): Bir topluma ait yaşayış, örf ve adet gelenekleri inceleyen bilim dalıdır.
  • PALEOGRAFİ: Yazı bilimidir. Bir toplumun tarihini araştırmak için sadece o toplumun dilini bilmek yeterli değildir
  • Osmanlı devletinde basma ve yazma kitaplarda en çok kullanılan yazı türüdür. Kitap kopyalamak için kullanılan yazı tipi NESİH tir.
  • Cami, kervansaray ve medrese kitabelerinde yaygın olarak kullanılan bu yazı türü Nesih’e benzer. Kalınca bir yazı türüdür.(Levhalar, kitabeler, mezar taşları) SÜLÜS
  • Fatih döneminde belirmiş, Yavuz döneminde gelişmiştir. Tevkie ve talike benzer son derece hareketli, karmaşık, özel bir yazı türüdür. DİVANİ hümayundaki resmi yazışmalarda kullanılmasından dolayı bu adı almıştır.
  • Üst seviyedeki yazışmalarda kullanılırdı. CELİ DİVANİ
  • RİKA DİVANİ: Süslemesiz ve çizgileri düzdür. İcazetler genellikle Rika ile yazılır. (Diploma-Mezuniyet Belgesi)
  • Günlük yazışmalar, mektuplar, el yazması eserler için kullanılan ve ilk olarak Osmanlı Devleti tarafından kullanılan yazı türüdür. RİKA
  • Padişahların buyruklarının üzerine yazılan, çekilen nişanın da adıdır. Bu yazı genellikle Vakıf işlerinde kullanılmıştır. TEVKİ
  • Belli daire ve makamlar, vergi defterleri ve maliye hesapları gibi işlerde kullanılır. TA’LİK
  • Kur’an-ı Kerim ve dua kitapları yazılmasında kullanılmıştır. HATTI REYHANİ
  • Kufi ile Sülüs arsı yer alır. Kaside ve şiirlerde kullanılmıştır. HATTI MUHAKKAK
  • Çift yazı şeklidir. Osmanlı’da mühür ve madalyalarda kullanıldı. SÜLÜS-İ MÜSENNA
  • Belgelerin cins ve şekil olarak değerlendirmelerini yapan ilim dalıdır. Resmi belgeleri inceler, tarihsiz belgelerin tarihinin belirlenmesini, sahte belgelerin hakikatlerinden ayırt edilmesini sağlar. DİPLOMATİK:
  • Hükümdar tarafından gönderilen emirler için: Ferman-Emir-Hüküm
  • Bir şeyin kullanılma hakkı, bir vazifenin tevcihi gibi vesilelerle verilen belgeye BERAT denir.
  • Sadrazam ve Beylerbeyi gibi üst kademe görevlilerin emirlerini BUYURULDU denir.
  • Hükümdarın diğer bir devletin tebasına veya kendi tebaasından bir gruba göstermek için verilen belgeye AHİDNAME denir.
  • EPİGRAFYA/EPİGRAFİ: Müstakil kitabeleri olsun, bir yapı üzerine monte edilmiş olsun bu tür yazıları inceler.
  • NÜNİZMATİK(MESKUKAT): Paraların tanınması ile uğraşan bir bilimdir. Para ise gerek siyasi, gerekse iktisadi tarihin bazı noktalarını açığa kavuşturur.
  • SİCİLLOGRAFİ: Mühür bilimi (Tarihi devirleri aydınlatır.)
  • HERALDİK: Arma bilimi (Tarihi devirleri aydınlatır.)
  • ŞECERELER: Soy kütükleridir. (Ensab Cedveli – Geneoloji)
  • TOPOLOJİ: Yerel diller bilimi
  • PALEANTROPOLOJİ: Günümüzde görülmeyen insan türüne ait fosilleşmiş kalıntıları inceler.
  • Büyük İskender’in fetihlerini müteakib yapılan “Selefkaos Takvimi”,
  • Türklere ait ilk takvim 12 Hayvanlı Türk Takvimidir.
  • Büyük Selçuklular Celali Takvimi kullandı. (Babürler’de kullandı.)
  • TOPONOMİ: Onomastik (Yer adları): Tarihçi için yer adlarının önemi büyüktür.
  • Araştırmacı tarih anlayışını ise en olgun seviyeye ulaştıran ise Alman tarihçi Leibniz ve Ranke’dir.
  • ANNALES ekolü: Bir dergisi etrafında toplanan Fransız …………… ekolü tarihçileri 20. Yy Tarih yazıcılığında önemli bir yer işgal etmiştir.
  • XIX. Yy’da Osmanlı tarih yazıcılığı Ahmet Cevdet paşa ile bir dönüm noktasıdır. ‘Tarih-i Cevdet’ eseri önemlidir. Olayları genellikle belgelere dayandırmıştır.
  • Modern Tarih anlayışının önemli isimlerinden Süleyman paşa ‘Tarih-i Alem’ adlı eseri Türk tarihinde İslamiyet öncesi dönem hakkında bilgi veren ilk Türkçe tarih kitabıdır.
  • 1924 Türkiyat Enstitüsü kurulmuştur. Bu Enstitünün müdürü Fuat Köprülü’dür
  • 1931’de Türk ocakları kapatılmış, onun yerine aynı yıl ‘Türk tarih tetkik cemiyeti’ kurulmuştur. 1935’de kurumun adı Türk Tarih kurumuna dönüştü.
  • Afet inan, Şemsettin Günaltay, Fuat Köprülü, Zeki Velidi Togan, İsmail Hakkı Uzunçarşılı Atatürk döneminde öne çıkan tarihçilerdir.
  • Belleten: 1937 yılında yayın hayatına giren belleten uluslararası değerde ilk ciddi ve uzun ömürlü sürekli yayın olmuştur
  • Nutuk: 15-20 Ekim arasında (6 gün) 1927’de Ankara’da TBMM salonunda CHP’nin ikinci açılış kongresinde Atatürk’ün milletvekillerine yaptığı uzun konuşma metnidir.
  • Nutuk ilk kez 1927’de Türk Teyyare Cemiyeti tarafından Ankara’da eski harflerle, büyük boyda 50.000 adet basılmıştır.
  • Nutuk’un telif hakları Türk Hava Kurumuna bırakılmıştır.
  • Anadolu’daki ilk yazılı belge Kayseri civarındaki Kültepe yazıtlarıdır
  • Fenike alfabesi ticaret sayesinde İyon Yunan ve Romalılara geçmiştir.
  • Tarihte ilk takvim Mısır uygarlığı tarafından düzenlenmiştir.
  • Yahudiler, Milattan 3760 yıl öncesini Yaratılış Günü, Yunanlar, ilk olimpiyatları M.Ö776 Romalılar, Roma’nın kuruluşunu M.Ö753
  • Paleolitik döneme ait önemli merkezler: Antalya Karain, Beldibi ve Belbaşı , Gaziantep. Dülük, Hatay: Mağaracık, İstanbul : Yarımburgaz
  • Neolitik döneme ait önemli merkezler: Göller bölgesinde Baradiz, Ankara çevresinde Macunçay, Samsun yakınında Tekkeköy, Diyarbakır: çay önü Konya: Çatalhöyük, Gaziantep: Sakça gözü
  • Türkiye ve güneydoğu Avrupa’da ilk üretim faaliyetinin başladığı en eski yerleşim yeri Çayönü olarak kabul edilir. (Orak, bıçak ve tahıl öğütme taşları bulunmuştur)
  • İnsanlık tarihinin ilk şehir yerleşmesi olarak kabul Çatalhöyük kabul edilir.
  • Taş Bakır Devrine ait önemli kültür merkezleri
  • Çanakkale: Truva Çorum: Alacahöyük Yozgat: Alişar
  • Denizli: Beycesultan Burdur: Hacılar Van: Tilkitepe
  • Yazı Anadolu’ya Orta tunç devrinde Asurlu tüccarlar tarafından ticari faaliyetler sayesinde taşınmıştır.
  • İnsanlığın en uzun ve en karanlık dönemi olan Paleolitik dönemde insanlar tüketici ve doğaya bağımlıdır.
  • İnsanların Taş ve kemikten ilk alet yaptığı bıçak et el baltası vb. ayrıca mağara duvarlarına resimler çizildiği dönem MEZOLİTİK dönemdir.
  • İlk tarımsal hayat ve üretim başladı ve ilk kez yerleşik yaşam Neolitik dönem
  • Şehir devletleri (ilkel devlet tipi) nin kurulduğu dönemdir. Tunç devri
  • Şehir devletlerinin olduğu yerde siyasi birlik olmaz, ayrıca başkent olmaz
  • Tarih öncesi çağları sıralamaya uygun olarak yaşamayan toplumlar mutlaka etkileşime uğramıştır.
  • Tarih öncesi dönemin çağlara uygun olarak yaşayan toplumlar etkileşime uğramamıştır. Bu uygarlıkların kültürü özgün kültürdür.
  • Tarih öncesi dönemde insanlar sırasıyla hangi malzemelerden araç-gereç yapmıştır. Taş-Toprak-Maden (Bakır-Tunç-Demir)
  • Tarih öncesi dönemin devirlere ayrılmasında yani adlandırılmasında, kullanılan malzemeler etkili olmuştur.
  • Tarih öncesi dönemde yazı olmadığı için toplumlar arasında etkileşim yavaştır.
  • Tarih öncesi dönemde toplumlar aynı süreç içinde farklı devirleri yaşamışlardır.
  • Bunun temel nedeni uygarlıkların yaşadığı bölgenin özellikleridir.
  • Tarihi devirlerde yazı sayesinde toplumlar arasında kültürel etkileşim yoğundur.
  • Merkezi krallıkları zayıflaması ile birlikte soylu-senyörler tarafından devlet içinde devletçiklerin doğduğu yapıya FEODALİTE denir.
  • Dine dayalı kilise mantığı ile düşünme sistemidir. Özgür düşünce ve bireyin kendini ifade etmesinin yasak olduğu sisteme Skolastik Düşünce denir.
  • Coğrafi keşifleri sonucunda Avrupalılar yeni ticaret yolları bulmuştur. Böylece ipek ve baharat yolunun ticari önemi azalmışı gümrük gelirlerimiz düşmüştür.
  • Reform hareketleri sonucunda Avrupa da yeni mezhepler doğdu ve mezhep savaşları yaşandı. Bunun sonucunda haçlı birliğinin kurulması engellendi.
  • 1830 ve 48 ihtilallerinin sonucunda kölelik sona erdi. Demokratik yönetimleri Avrupa dışına yayıldı.
  • Özellikle milliyetçilik ve bağımsızlık fikirlerini etkisiyle çok uluslu imparatorluklar parçalandı ulusal devletler kuruldu.
  • Coğrafi keşiflerle doğan Sömürgecilik faaliyetleri Sanayi inkılabı sonucunda, hammadde ve pazara duyulan ihtiyaçtan dolayı yaygınlaştı.
  • Tarihi bilimsel yapan etkenler yer zaman, neden sonuç, belge ve objektiflik tir.
 

Bu konuyu görüntüleyen kullanıcılar

Geri
Üst Alt