1. Türkistan’dan Türkiye’ye (1040-1299)

1. TÜRKİSTAN’DAN TÜRKİYE’YE (1040-1299)

Bu ünitede Türklerin Türkistan’dan Türkiye’ye geçişleri sürecinde yaşanan gelişmeler ve önemli askerî mücadeleler, Türk devlet ve ordu teşkilatında meydana gelendeğişi mve süreklilik, Türklerin sosyal yaşamları ve ekonomik faaliyetleri, Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması, Türk-İslam medeniyetinin bilim, kültür, eğitim ve sanat alanlarında ortaya çıkardığı etkiler ele alınacaktır. Ünite sonunda öğrencilerin bu konularla ilgili gerekli bilgi,beceri ve değerleri kazanmaları amaçlanmaktadır.

DERS SAATİ 20

ALAN BECERİLERİ

SBAB1. Zamanı Algılama ve Kronolojik Düşünme (KB2.7. Karşılaştırma), SBAB4. Değişim ve Sürekliliği Algılama (SBAB5.2. Değişim ve Sürekliliği Neden ve Sonuçlarıyla Yorumlama), SBAB1. Zamanı Algılama ve Kronolojik Düşünme (KB2.17. Değerlendirme)

KAVRAMSALBECERİLER

KB2.8. Sorgulama

EĞİLİMLER

E1.1. Merak, E1.4. Kendine İnanma (Öz Yeterlilik), E3.6. Analitik Düşünme, E3.7. Sistematik Olma, E3.11. Özgün Düşünme

PROGRAMLAR ARASI BİLEŞENLER -
Sosyal-Duygusal Öğrenme Becerileri SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB1.2. Kendini Düzenleme (Öz Düzenleme),SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği, SDB2.3. Sosyal Farkındalık, SDB3.3. Sorumlu Karar Verme
Değerler D9. Merhamet, D15. Sevgi, D20. Yardımseverlik
Okuryazarlık Becerileri OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB5. Kültür Okuryazarlığı, OB9. Sanat Okuryazarlığı

DİSİPLİNLER ARASI İLİŞKİLER

Coğrafya, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, Görsel Sanatlar ve Tasarım, Sosyoloji, Türk Dili ve Edebiyatı

BECERİLER ARASI İLİŞKİLER

SBAB10.3. Haritayı Çözümleme, KB3.1. Karar Verme, SBAB2.1. Meraka Dayalı Soru Sorma, KB3.3. Eleştirel Düşünme

ÖĞRENME ÇIKTILARI VE SÜREÇ BİLEŞENLERİ

TAR.10.1.1. Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte 1040-1299 yılları arasında meydanagelen önemli askerî mücadelelerin Türk tarihinin seyrine etkilerini karşılaştırabilme
a) Türk tarihinin seyrini değiştiren önemli askerî mücadeleleri tarih şeridi üzerinde sıralar.
b) Türk tarihinin seyrini değiştiren önemli askerî mücadelelerin özelliklerini belirler.
c) Türk tarihinin seyrini değiştiren önemli askerî mücadelelerin etkilerini benzerlik ve farklılıkları açısından listeler.

TAR.10.1.2. Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türklerde devlet ve ordu teşkilatında meydana gelen değişim ve sürekliliği yorumlayabilme
a) Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türklerde devlet ve ordu teşkilatında meydana gelen değişim ve sürekliliği sağlayan unsurları inceler.
b) Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türklerde devlet ve ordu teşkilatında meydana gelen değişim ve sürekliliğin etkilediği unsurları inceler.
c) Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türklerde devlet ve ordu teşkilatında meydana gelen değişim ve sürekliliğin kurumlara etkilerini sorgular.
ç) Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türklerde devlet ve ordu teşkilatında meydana gelen değişim ve sürekliliğin neden ve sonuçlarını açıklar.

TAR.10.1.3. Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türklerin sosyoekonomik faaliyetleri ile yerleşme ve şehirleşme anlayışları arasındaki ilişkiyi sorgulayabilme
a) Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türklerin sosyoekonomik faaliyetleri ile yerleşme ve şehirleşme anlayışları arasındaki ilişki hakkında merak ettiği konuları belirler.
b) İlgili konular hakkında sorular sorar (5N1K).
c) Farklı kaynaklar üzerinden konuya ilişkin bilgi toplar.
ç) Topladığı bilgilerin doğruluğunu değerlendirir.
d) Topladığı bilgiler üzerinden Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türklerin sosyoekonomik faaliyetleri ile yerleşme ve şehirleşme anlayışları arasındaki ilişki hakkında çıkarım yapar.

TAR.10.1.4. Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türk-İslam medeniyetinde bilim, kültür, eğitim ve sanat alanlarında meydana gelen gelişmeleri Anadolu’nun Türkleşme ve İslamlaşma sürecine etkisi açısından değerlendirebilme
a) Türk-İslam medeniyeti ile Batı medeniyetinin bilim, kültür, eğitim ve sanat anlayışını karşılaştırır.
b) Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türk-İslam medeniyetinde bilim, kültür,eğitim ve sanat alanlarında meydana gelen gelişmelerin Anadolu’nun Türkleşmeve İslamlaşma sürecine etkisine ilişkin kanıtları kullanarak yargıda bulunur.
c) Hoca Ahmed Yesevi, Kaşgarlı Mahmud, Ömer Hayyam, Cezeri, İbnülarabi, Mevlana Celaleddin Rumi, Hacı Bektaş Veli, Yunus Emre ve İbni Bibi’nin düşünceleri veya eserleri hakkında insanlığın ortak mirasına katkıları bakımından yargıda bulunur

İÇERİK ÇERÇEVESİ

Türkistan’dan Türkiye’ye Uzanan Süreçte Meydana Gelen Önemli Askerî Mücadeleler Türkistan’dan Türkiye’ye Uzanan Süreçte Türk Devlet ve Ordu Teşkilatında Meydana GelenDeğişimTürkistan’dan Türkiye’ye Uzanan Süreçte Türklerin Sosyal Yaşamları ve Ekonomik Faaliyetleri Türk-İslam Medeniyetinin Bilim, Kültür, Eğitim ve Sanat Alanlarında Ortaya Çıkardığı Etkiler


Anahtar Kavramlar Ahilik, fetih, fütüvvet, gaza, Haçlı, medrese, örf, sultan, şifahane, tekke, Türkiye

ÖĞRENME KANITLARI (Ölçme ve Değerlendirme)
Bu ünitedeki öğrenme çıktıları; giriş-çıkış kartı (bildiklerim, merak ettiklerim, öğrendiklerim ve hissettiklerim formu), karşılaştırma tablosu, değişim ve süreklilik formu, performans görevleri ile değerlendirilebilir.
Öğrencilerin 1040-1299 yılları arasında meydana gelen önemli askerî mücadelelerin benzer ve farklı yönlerini tespit edip bunların Türk tarihine etkisini ortaya koyan bir karşılaştırma tablosu hazırlamaları sağlanabilir. Bu konudaki çıkarımlarını yansıtmalarına yönelik
giriş-çıkış kartını doldurmaları istenebilir. Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türk devlet ve ordu teşkilatındaki gelişimin öğrenci tarafından yorumlanması için değişim ve süreklilik formu kullanılabilir.
Performans görevi olarak öğrencilerden Türklerin sosyoekonomik faaliyetleri ile yerleşme ve şehirleşme anlayışları arasındaki ilişkiyi ortaya koyan broşür hazırlamaları istenebilir.
Hazırlanan broşür; içerik, kaynaklardan bilgi toplama, çıkarım yapma, görsel materyallerin kullanımı, sunum gibi ölçütlerden oluşan dereceli puanlama anahtarı, öz değerlendirme formu ve akran değerlendirme formu kullanılarak değerlendirilebilir. Öğrencilere grup
çalışması yoluyla Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türk-İslam medeniyetinde bilim, kültür, eğitim ve sanat alanlarında yaşanan gelişmelerin Anadolu’nun Türkleşme ve İslamlaşma sürecine etkisini değerlendirmeleri amacıyla sunum hazırlamaya ve bu sunumu paylaşmaya yönelik performans görevi verilebilir. Hazırlanan sunum; karşılaştırma,tarihsel doğruluk, organizasyon, aktarım, görsel materyallerin kullanımı, grup iletişimi gibiölçütler kullanılarak oluşturulan dereceli puanlama anahtarı ve grup değerlendirme formu ile değerlendirilebilir.

ÖĞRENME-ÖĞRETME YAŞANTILARI

Temel Kabuller
Öğrencilerin İslamiyet öncesi Türk devletlerinin ekonomi, yönetim, ordu ve sanat anlayışları ile sosyal hayatları hakkında bilgi sahibi oldukları kabul edilmektedir.
İslamiyet’in kabulüyle Türklerin siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel yaşamlarında meydana gelen değişimlerle ilgili temel bilgileri bildikleri kabul edilmektedir.

Ön Değerlendirme Süreci
Ünite kapsamında öğrencilere aşağıdaki rehber sorular sorulabilir.
• Türk devletlerinin siyasi ve askerî uygulamalarının sürekliliğini sağlayan etkenler neler olabilir?
• Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türklerin yaşamlarında hangi değişiklikler olmuştur?
• Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasına etki eden unsurlar nelerdir?
• Türklerin Anadolu’yu yurt edinmesi Anadolu coğrafyasında ne gibi değişikliklere zemin hazırlamıştır?
• Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türklerin insanlık tarihine katkılarına dair neler söylenebilir?

Ünite kapsamında öğrencilere aşağıdaki etkinlikler yaptırılabilir.
• Eğitim, kültür ve sanat alanlarındaki gelişmelerin devlet ve toplum hayatına etkisine yönelik bir zihin haritası hazırlanarak öğrencilerin bu zihin haritasında eksik bırakılan yerleri sınıf ortamında doldurmaları sağlanabilir.
• Türklerin Anadolu’yu yurt edinme nedenlerine ilişkin beyin fırtınası yapmaları istenebilir.

Köprü Kurma
Öğrencilerden mensubu oldukları medeniyetin bilimin gelişimine sağladığı katkılara ilişkin görüşler alınır.
Öğrencilere geçmişte ve günümüzde yetişmiş Türk bilim insanlarının bilime katkılarını gösteren örnekler sunulur.
Ülkemizin adının “Türkiye” olmasının geçmişimizle bağlantısı hakkında öğrencilerden görüşler alınır.
Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığının (TİKA) ve Yunus Emre Enstitüsünün resmî sitesinde yer alan faaliyetler ile tanıtım broşürlerinden örnekler sunulur. Bu kurumların faaliyet alanları ve çalışmaları hakkında görüşler alınır.

Öğrenme-Öğretme Uygulamaları

TAR.10.1.1
Öğrencilerden 1040-1299 yılları arasında meydana gelen önemli askerî mücadeleler konusuyla ilgili bildiklerim, merak ettiklerim, öğrendiklerim ve hissettiklerim formunun sadece bildiklerim ve merak ettiklerim bölümlerini doldurmaları istenir. Öğrenciler, verilen farklı
kaynaklar üzerinden Dandanakan Savaşı, Pasinler Savaşı, Malazgirt Savaşı, Haçlı Seferleri, Hıttin Muharebesi ve Kudüs’ün yeniden fethi ile Miryokefalon Savaşı ve Türk-Moğol mücadeleleri çerçevesinde Kösedağ Savaşı’nın Türk tarihinin seyrine etkisini inceler (OB1). Dilsiz harita üzerine Türk tarihinin seyrini değiştiren mücadeleleri yerleştirir, bunları tarih şeridi üzerinde sıralar (SBAB10.3, E1.4). Öğrencilerin verilen örnek olaylar üzerinden askerî mücadeleler sürecinde Türklerin sivil halka ve esirlere gösterdiği merhametli davranışları açıklamaları sağlanır (D9.1). Ulaştıkları bilgilerden yola çıkarak Türk tarihinin seyrini değiştiren önemli askerî mücadelelerin özelliklerini belirlemeleri, bu mücadelelerin etkilerini benzerlik ve farklılıkları açısından ortaya koyan karşılaştırmalı bir tablo hazırlamaları istenir (KB3.1, SDB1.2). Yaptıkları çıkarımlar doğrultusunda bildiklerim, merak ettiklerim, öğrendiklerim ve hissettiklerim formunun öğrendiklerim ve hissettiklerim bölümlerinidoldurmaları sağlanır (SDB1.1).

TAR.10.1.2
Öğrencilerin verilen farklı kaynaklar üzerinden Karahanlı ve Gazneli devletlerinin sondönemleri ile Büyük Selçuklu ve Türkiye Selçuklu devletlerinin devlet yapılarını ve ordu teşkilatlarını incelemeleri sağlanır. Öğrenciler, Türk devlet yapısı ve ordu teşkilatında değişim ve süreklilik gösteren alanları sınıflandırır. Bunların değişme ve aynı kalma nedenlerini açıklar, etkilediği unsurları belirler (E3.7). Bu süreçte görüş geliştirme tekniği kullanılabilir. Öğrencilerin ulaşılan bilgilerden hareketle Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türk devletlerinin veraset sistemi, hâkimiyet anlayışı, hükümdarlık alametleri,merkez ve ordu teşkilatlarında meydana gelen değişim ve sürekliliğin kurumlara etkilerini sorgulamaları sağlanır (SBAB2.1, SDB2.3). Türk devletlerinin devlet yapısı ve ordu teşkilatının zaman içerisindeki gelişimini konu edinen değişim ve süreklilik formunu doldurmaları ve yorumlamaları istenir.

TAR.10.1.3
Öğrencilerin kavram öğretim materyalleri üzerinden konu içeriğinde geçen kavramların anlamlarını açıklamaları istenir. Grup çalışması yoluyla Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türklerin sosyoekonomik faaliyetleri ile yerleşme ve şehirleşme anlayışları arasındaki ilişki hakkında merak ettikleri bir konuyu belirlemeleri sağlanır (E1.1). 5N1K tekniği aracılığıyla belirledikleri konuya ilişkin sorgulama yapmaları istenir. Öğrenciler yazılı,görsel, basılı ve dijital kaynaklar üzerinden konuya ilişkin bilgileri toplar ve kaydeder. Bu süreçte dijital ağ kaynaklarından bilgi kullanırken dijital kimliği veya kaynağın uzantısının güvenilirliğini dikkate alır (OB2). Verilen farklı kaynaklar üzerinden 1040-1299 yılları arasında Türklerin sosyoekonomik faaliyetlerini, yerleşme ve şehirleşme anlayışlarını belir-
ler (OB5). Örnek olaylardan hareketle fütüvvetin ve Ahilik teşkilatının ahlaklı davranma;azimli, kararlı, doğru, güvenilir, yardımsever olma ve topluma karşı görevlerini yerine getirmeye yönelik öğretilerini açıklar (D20.2). Araştırma yaparak ulaştıkları bilgilerle derste öğrendiklerini karşılaştırır ve bunların doğruluğunu değerlendirir (E3.11, OB1). Bu bilgilerden hareketle Türklerin sosyoekonomik faaliyetleri ile yerleşme ve şehirleşme anlayışlarına ilişkin çıkarım yapar (KB3.1). Öğrencilerin yaptığı çıkarımlar performans görevi aracılığıyla değerlendirilir. Performans görevi olarak öğrencilerden Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türklerin sosyoekonomik faaliyetleri ile yerleşme ve şehirleşme anlayışları arasındaki ilişkiyi ortaya koyan bir broşür hazırlamaları ve hazırladıkları broşürü sunmaları istenir (SDB2.1, SDB2.2).

TAR.10.1.4
Öğrencilerin verilen farklı kaynaklar üzerinden Anadolu’nun Türkleşme ve İslamlaşmasürecinde Türk-İslam medeniyetindeki bilim, kültür, eğitim ve sanat anlayışı ile Batı medeniyetindeki bilim, kültür, eğitim ve sanat anlayışını incelemeleri sağlanır. Bu süreçte düşün-eşleş-paylaş tekniği kullanılabilir. Öğrenciler, ulaştıkları bilgilerden yola çıkarak Türk-İslam medeniyeti ile Batı medeniyetinin bilim, kültür, eğitim ve sanat alanlarındaki gelişmelerini benzerlik ve farklılıkları açısından karşılaştırır (OB9, E3.6). Döneme ait örnekler üzerinden 1040-1299 yılları arasında Türk-İslam medeniyetinde bilim, kültür, eğitim ve sanat alanlarında meydana gelen gelişmelerin Anadolu’nun Türkleşme ve İslamlaşma sürecine etkisine ilişkin çıkarımlarda bulunur (SDB3.3). Verilen farklı kaynaklar üzerinden Hoca Ahmed Yesevi, Kaşgarlı Mahmud, Ömer Hayyam, Cezeri, İbnülarabi, Mevlana Celaleddin Rumi, Hacı Bektaş Veli, Yunus Emre ve İbni Bibi’nin düşüncelerini veya eserlerini inceleyerek bunların insanlığın ortak mirasına katkılarını analiz eder (E1.1). Örnek olaylardan hareketle bu kişilerin şefkatli, anlayışlı ve barışçıl özelliklerinin Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması sürecindeki önemini açıklar (D15.1, SDB2.3). Öğrencilere Türkistan’dan Türkiye’ye uzanan süreçte Türk-İslam medeniyetinde bilim, kültür, eğitim ve sanat alanlarında meydana gelen gelişmelerin Anadolu’nun Türkleşme ve İslamlaşma sürecine et-kisine yönelik performans görevi verilir. Performans görevi olarak öğrencilerden konuya ilişkin değerlendirmelerini içeren bir sunum hazırlamaları ve sunumu paylaşmaları istenir (SDB.2.1)

FARKLILAŞTIRMA
Zenginleştirme Öğrencilerin 1040-1299 yılları arasında Türk tarihinin başlıca siyasi, askerî, kültürel, sosyal gelişmelerini içeren dijital bir hikâye hazırlamaları veya hikâye yazmaları istenebilir.
Bâtınilik hakkında araştırma yapmaları, bu hareketin Büyük Selçuklu Devleti’ne ve İslam dünyasına vermiş olduğu zararları içeren 250-300 kelimelik bir metin yazmaları sağlanabilir.
İpek Yolu’nun yeniden canlandırılmasını konu edinen belgeselleri izleyerek önceden hazırlanan çalışma yapraklarını doldurmaları istenebilir.
Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliklerinin (Danişmentliler, Saltuklular, Mengücekliler, Artuklular, Çaka Beyliği vb.) Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasına katkılarını değerlendiren, görsellerle zenginleştirilmiş bir sanal pano hazırlamaları sağlanabilir.
* Türkiye Selçuklu Devleti zamanında Anadolu’daki ekonomik faaliyetleri konu edinen, ticaret yollarını, kervansarayları ve limanları gösteren etkileşimli (interaktif) bir harita hazırlamaları istenebilir.
İkinci Anadolu Beylikleri Dönemi’nde inşa edilen mimari eserlerden birini araştırarak bu eser hakkında kısa belgesel hazırlamaları istenebilir.
* Türk-İslam devletlerine başkentlik yapmış Kaşgar, Balasagun, Semerkand, Gazne, Nişabur, Merv, Rey, İznik, Konya şehirlerinden biri ya da birkaçı seçilerek şehrin tarihsel süreçte Türk-İslam şehri hâline gelmesindeki karakteristik unsurlar grup çalışması yoluyla
çizim ya da model olarak tasarlanabilir.
Öğrencilerin bireysel çalışma ya da grup çalışması yoluyla araştırma yaparak Nizamiye Medreseleri, Salerno Tıp Okulu ile Bologna ve Oxford üniversitelerini kuruluş amacı, teş-
kilat yapısı ve uyguladıkları müfredat bakımından karşılaştırmaları sağlanabilir. Batı ve Türk-İslam dünyasındaki bilim ve eğitim anlayışıyla ilgili benzerlik ve farklılıkları ortaya koyan metin, rapor, sunum vb. hazırlamaları istenebilir.
Destekleme Öğrencilerin 1040-1299 yılları arasında Türklerin sosyal yaşamları ve ekonomik faaliyetleri ile ilgili temel bilgilerin yer aldığı bilgi kartları oluşturmaları sağlanabilir.
Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması konusuyla bağlantılı olarak 1040-1299 yılları arasında yaşamış âlimlerden birini seçerek bu âlimin çalışma alanlarını gösteren afiş tasarlamaları istenebilir.
Öğretmeni veya arkadaşlarından yardım alarak 1040-1299 yılları arasında Türk-İslam bilim,kültür, eğitim ve sanat alanında meydana gelen gelişmeleri özetleyen bir kısa metin yazmaları istenebilir.