Bâlî

BÂLÎ


Güney Habeşistan'da bir bölge ve X1V-XVI. yüzyıllar arasında burada hüküm süren küçük bir müslüman sultanlık.

Bölgenin sınırlarını batıda Avasa gölü ve Ganale nehri, doğuda ise Şebîlî nehri meydana getirmektedir. Şebîlî'nin kuzeyinden geçen dar bir parça ile Danâ-kil ovalarının sınırlarına ulaşır. Kuzey sınırını ise hemen hemen günümüzdeki demiryolu teşkil eder. Bâlî'den ilk defa Habeş Kralı Amda Siyon'un (1314-1344) şerefine yazılmış bir "zafer şarkısfnda bahsedilmekte ve burası kralın hâkimiyeti altındaki müslüman bölgelerden biri olarak tanıtılmaktadır. XIV. yüzyılın ortalarında Ömerî, Habeşistan kralına vergi veren yedi müslüman devletçikten biri olarak gösterdiği Bâlî'yi bir hükümdarın idaresi altında ve 40.000 kişilik ordusu olan, uzunluğu yirmi, genişliği altı günlük bir yer olarak tarif eder. Bir asır sonra Makrîzî, Ömeri'nin verdiği bilgilere sadece halkının Hanefî mezhebinde oldukları ilâvesinde bulunur. Bu dönemlerde Habeşistan'da bulunan BâlT ve diğer müslüman krallıklar Mısır ve Şamlılar' ca Zeyla' beldeleri olarak tanınmışlardır. İmam Ahmed el-Mücâhid'in 1526'da başlattığı cihad sırasında ele geçirdiği yerler arasında Bâlî de vardır. Habeş Kralı Galavdevos, Ahmed el-Mücâhid'in bertaraf edilmesinden sonra 1544'te müslüman bölgelerin kumandanı Abbas'ı yenerek Bâiryi tekrar Habeşistan Krallığf-na katmıştır. Daha sonra. Osmanlılar'ın kuzeyden Habeşistan içlerine ilerleyişleri sırasında Bâlî bölgesi Galla kabileleri tarafından istilâ edilmiştir. Bâlî bugün Etiyopya'nın on dört eyaletinden biri olup nüfusu 1.006.490'dır (1984].



Bibliyografya:


Kalkaşendî, Şubhu'l-a'şâ, V, 329, 332; J. Spencer Trimingham, İslam in Ethiopia, Ckford 1952, s. 67, 73, 87, 91, 187, 255-256; Fethi Gays, el-İsiâm ue'l-Habeşe, Kahire, ts,[79] 3- 18- 8S. 109-110, 152, 156-157, 160; Cengiz Orhonlu. Osmanlı İmparator!uğu'nun Güney Siyâseti: Habeş Eyâleti, İstanbul 1974, s. 25-26, 29, 45; Muham-med Abdullah en-Nakîre, İnlişârü'l-İslâm /? Şar-ki İfrîkıyye ve münâhedatü'l-Garbi lehü, Riyad 1402/1982, s. 208-209; G. W. B. Huntingford, "Bâli", I, 991-992.