Konu Özeti Konu Anlatımı II. Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin İzlediği Dış Politika Stratejileri

2.6. II. DÜNYA SAVAŞI’NDA TÜRKİYE’NİN İZLEDİĞİ DIŞ POLİTİKA STRATEJİLERİ

-II. Dünya Savaşı öncesi ve savaş dönemi Türk dış politikasını, Türkiye'nin yakın tarihinin en önemli evrelerini yaşamış bir kuşak belirlemiştir.

-I.Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı tecrübeleri dış politika ile ilgili verecekleri kararlar üzerinde etkili olmuştur.

-İsmet İnönü’nün cumhurbaşkanı olduğu II. Dünya Savaşı yıllarında Türkiye stratejik öneminden dolayı Müttefik ve Mihver bloklarının baskısına uğradı.

-Ankara, bu baskılara karşı savaşın son anlarına kadar ne pahasına olursa olsun bu savaşın dışında kalma, toprak bütünlüğünü ve bağımsızlığını koruma politikasını uyguladı.

-Türkiye II. Dünya Savaşı’nda tarafsız kalmadı, yalnızca savaş dışı kaldı. Türk dış politikası dönemin başından sonuna kadar savaşın gidişatına göre hangi taraf güçlüyse ülkenin genel yaklaşımını ona göre ayarladı.

-Mihver ve Müttefik bloklar, Türkiye’nin kendi yanlarında savaşa katılmasını istiyorlardı.

-İsmet İnönü (1884-1973) I. Dünya Savaşı sırasında Kafkas Cephesi’nde kolordu komutanı olarak Atatürk’le birlikte verdiği mücadelede dostlukları gelişmiş, Millî Mücadele sırasında Atatürk’ün en yakın silah arkadaşı olarak öne çıkmıştır.

- Cumhuriyetin ilanından sonra İsmet İnönü 1923-1924 yıllarında ilk hükümette başbakan olarak görev almıştır. Bu görevini 1925-1937 yılları arasında da sürdürmüştür.

-Atatürk’ün ölümünden sonra 1938’de TBMM tarafından Türkiye’nin ikinci cumhurbaşkanı olarak seçilmiştir. CHP’nin I. Olağanüstü Kurultayında değişmez genel başkanı seçilerek Millî Şef unvanını almıştır.

-1943-1945 yılları arasında ise ABD, İngiltere ve Sovyetler Birliği Türkiye üzerinde baskı kurdu. Ankara’da Türkiye, İngiltere ve Fransa arasında 19 Ekim 1939’da Üçlü İttifak (Ankara Paktı) Antlaşması imzalandı.

-İtalya, 10 Haziran 1940’ta İngiltere ve Fransa’ya savaş ilan etti.

-11 Haziran’da İngiliz ve Fransız büyükelçileri, Türkiye’nin İtalya’ya savaş ilan etmesi, deniz ve hava üslerini de Müttefiklere açması gerektiğini bildirdiler.

-Müttefiklerin bu isteklerini; kendi siyasetine uygun bulmadığı için reddetti.

-Türkiye bunun üzerine İngiltere, Almanya ve SSCB arasında bir denge siyaseti güttü.

-18 Mart 1940’ta Almanya’yla bir ticaret antlaşması yapıldı.

Polonya Sendromu

-II. Dünya Savaşı’nda Polonya’nın hem Rusya hem de Almanya tarafından işgal edilmesi ihtimaline karşı duyduğu endişe için yapılan tanımlamadır.

-Türkiye ile Almanya arasında 18 Haziran 1941’de Saldırmazlık Paktı imzalandı.

-Bu antlaşma ile güney kanadını güvence altına alan Almanya’nın Sovyetler Birliği’ne saldırmasıyla Türkiye, Polonya Sendromu’ndan kurtuldu.

-Alman orduları yenilgiye uğradı (Ocak 1943).

-Müttefik Devletler Türkiye’nin savaşa girmesi için baskı yapmaya başladılar.

-30 Ocak 1943’te İngiltere Başbakanı Churchill gizlice Adana’ya geldi ve İnönü ile görüştü.

-Türkiye, konferansta Müttefiklere yakınlaşsa da savaşın dışında kalmayı başardı

-Ekim 1943’te İngiliz, Amerikan ve Sovyet dışişleri bakanlarının katıldığı Moskova Konferansı’nda Ruslar Türkiye’nin 1943 yılı bitmeden savaşa dâhil olması gerektiğini ortaya koydu.

-Moskova Konferansı’nda alınan kararların Türkiye’ye iletilmesi için I. Kahire Konferansı (22-26 Kasım 1943) düzenlendi.

-Müttefikler, Türk heyetinden üs talep etti, ayrıca yılsonuna kadar Türkiye’nin savaşa dâhil olmasını istedi.

-Türkiye, üs talebini reddetti ve yeterli yardım yapılmadıkça Türkiye’nin savaşa katılamayacağını belirtti.

-ABD, SSCB ve İngiltere liderlerinin buluştukları Tahran Konferansı’nda (28 Kasım-1 Aralık 1943) Stalin, Türkiye’nin savaşa girmeye zorlanması konusunda ısrar edince Roosevelt ile Churchill, Tahran dönüşünde İnönü’yü Kahire’ye davet etti.

-İnönü, II.Kahire Konferansı için Kahire’ye giderek Roosevelt ve Churchill ile görüştü.

-II. Kahire Konferansı’nda (4-6 Aralık 1943) Müttefiklerin ağır baskısı ile karşılaşan İnönü, prensip olarak savaşa katılmayı Türkiye’nin ihtiyaç duyduğu askerî malzeme ve teçhizatın tamamlanmasını ve ortak hareket planının belirlenmesini şartı ile kabul etti.

-TBMM’nin 2 Ağustos 1944’te aldığı kararla Almanya ile diplomatik ve ekonomik ilişkilerini kesti.

-Japonya ile olan diplomatik ilişkiler de 6 Ocak 1945’te kesildi.

-Türkiye 23 Şubat 1945’te savaş sonrası düzenin oluşturulacağı San Francisco Konferansı’na katılabilmek ve Yalta Konferansı kararları uyarınca Birleşmiş Milletler Teşkilatının asil üyeleri arasında yer alabilmek için Almanya ve Japonya’ya resmen savaş ilan etti.