Konu Özeti Konu Anlatımı Karaların ve Denizlerin Hâkimi

5.7. KARALARIN VE DENİZLERİN HÂKİMİ

-Osmanlılar, Kuruluş Dönemi’nde Fırat’tan Tuna’ya kadar Anadolu ve Balkan topraklarını fethederek buraları hâkimiyeti altında birleştirmiştir.

-İstanbul’un Fethi’nden sonra Osmanlı Devleti artık bir kıta yani kara gücü hâline gelmiştir.

-Özellikle XVI. Yüzyıldaki yoğun askerî ve siyasi faaliyetleriyle Osmanlılar, cihanşümul anlayışa sahip devletlerden biri olmuştur.

-XVI. yüzyılda Avrupa’da Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu, Habsburgların iktidarında en geniş sınırlarına ulaşmıştır.

-Avrupa’daki tüm Hristiyanları imparatorluk çatısında birleştirmeyi amaçlayan Şarlken, Osmanlıların Avrupa’daki ilerleyişini durdurma ve Macaristan yönünde genişleme politikası izlemiştir.

-Avrupa’da meydana gelen Yüzyıl Savaşları’ndan (1337-1453) sonra Valois (Valua) Hanedanlığı idaresinde feodal yapısından sıyrılan Fransa’da monarşi güç kazanmıştır. Fransa’da Avrupa’nın kuvvetli devletlerinden biri olarak Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu’na rakip oldu.

-İstanbul’un Fethi’nden sonra Osmanlı Devleti Avrupadaki etkisi yanında ,Dogu’da Mısır merkezli Filistin, Suriye ve Hicaz’a hâkim olmuş Memlûklular ve XVI. yüzyılın başında İran’da ortaya çıkan Safevi Devleti ile rakip duruma gelmiştir.

Osmanlılar Akdeniz’de

-Osmanlılar, Akdeniz’in sadece ticari yönüyle değil siyasi, sosyal ve kültürel yönüylede gelişmesine önem vermiştir. -XVI. yüzyılda Akdeniz’i bir Türk Gölü hâline getirmiş ve aynı zamanda fethettiği adalara Anadolu’dan Türk nüfusu iskân ettirerek fetihlerin kalıcı olmasına özen göstermiştir.

Coğrafi Keşifler’in Etkileri

XV. yüzyılın ortalarından XVI. yüzyılın sonlarına kadar süren Coğrafi Keşifler, yeni kara parçaları ve ticaret yollarını ortaya çıkarmış, dünyanın jeopolitik ve ekonomik dengesini değiştirmiş, dünyayı Eski ve Yeni Dünya olarak ikiye ayırmıştır. Bu süreçte Avrupalılar; Amerika, Asya, Afrika ve Uzak Doğu’nun birçok bölgesine keşif yolculukları gerçekleştirmiştir.

Coğrafi Keşifler’in Nedenleri

-Akdeniz’e hâkim olan Osmanlıların Doğu ticaret yollarını kontrol altına alması,

-Avrupalıların yeni ticaret yolları arayışına girmesi,

-Avrupalıların keşfedilen yerlerdeki değerli madenlere sahip olma arzusu,

-Gelirlerini artırmak ve zenginliğe ulaşma isteği,

-Avrupalı kralların keşif hareketlerini desteklemesi,

-Avrupa’nın XVI. yy.’da tek güç olan Osmanlı Devleti’ne karşı durma tutkusu.

-Batı’da coğrafya ve denizcilik bilgisinin artması,

-Cesur gemicilerin yetişmesi,

-Gemicilik teknolojisinin gelişmesi,

-Avrupalıların Hristiyanlığı yaymak İstemesi,

-Avrupa’nın içinde bulunduğu yüzyıldaki sorunları ile yüzleşerek Osmanlı Devleti’nin konjöktürel baskısından kurtuluş yolları arayışı Coğrafi Keşifler’in nedenleri arasındadır.

-Avrupalıların bu arayışları sonuç verdi.

-Yeni ticaret yolları bulundu.

-Yeni ticaret merkezleri ortaya çıktı, stratejik dengeler değişti.

-Avrupa’nın Türklere bağımlı olmaksızın ticaret yapabilmeleri hızlandı.

-Avrupa önemli miktarda sermaye elde etti.

-Sanayi Devrimi’ne giden bir süreci başladı.

-Keşifler sonunda Orta Çağ’ın skolastik düşünce yapısı değişmeye başladı.

-Avrupa’da Rönesans ve Reform hareketlerini başlatan düşünce yapısı ortaya çıktı.

-Burjuva sınıfı toplumsal ve ekonomik bir sınıf olarak önem kazandı.

-Ulusal devletler, sömürgeciliğe yönelmiş ve İspanya, Portekiz gibi sömürge imparatorlukları kuruldu.

-Avrupa’nın Atlantik sahillerinde yer alan limanları giderek önem kazanmış ve bu limanlar süratle gelişti.

-Keşfedilen yeni kıtalardaki İnka ve Aztek gibi eski medeniyetler tanındı.

-Coğrafi Keşifler’le birlikte patates, domates, mısır, fasulye, kakao, vanilya ve tütün gibi ürünler Akdeniz dünyasına girmiştir.

-Avrupa’da ortaya çıkan refah ortamı, nüfusun artmasını sağlamıştır.

-Osmanlı’nın Batı karşısında geri kalması başlamıştır.



Hint Deniz Seferleri

-Kızıldeniz, Basra Körfezi ve Hint Okyanusu’nu içine alan bölgede Coğrafi Keşifler sonrasında özellikle Osmanlı ve Portekizliler askerî bir rekabete girmiştir.

-Portekiz’in Ümit Burnu üzerinden Hindistan’a ulaşması kadim ticaret yollarını değiştirmiştir.

-Portekizlilerle yaşanan askerî rekabet, Osmanlıların Mısır’ı fethinden sonra artarak devam etmiştir.

-1525’te Süveyş’te Mısır Kaptanlığı kurulmuş ve Kızıldeniz kontrol altına alınmaya çalışılmıştır.

-Basra’da bir tersane kurularak Hürmüz Körfezi’nin girişi kontrol altına alınmıştır.

-Osmanlılar, Kanuni Dönemi’nde dört kez Hint Okyanusuna fetih amacıyla sefer düzenlenmiştir.

-Bu seferlerin düzenlenmesinde: Portekizli denizcilerin 16. yy. başlarında Kızıldeniz ve Hint Okyanusunda Ümit Burnunun bulunuşu ile ticari faaliyetlerini artırmaları,

- Osmanlıların elindeki Baharat Yolunun etkisinin azalmaya başlaması,

-Kızıldeniz'de Müslümanların hac yolu güvenliğinin sağlanması düşüncesi,

-Gücerat hükümetinin yardım isteği etkili olmuştur.

Bu seferler uzun bir süreçte yapılması nedeni ile yıpratıcı birtakım sonuçlar da doğurdu.

-İlk Hint Deniz seferini Mısır Valisi Hadım Süleyman Paşa yapmıştır.

Aden'i aldı. Portekizlerle savaş yapıldı. Başarılı olunamadı. (1538)

-İkinci sefer Piri Reis komutasında yapıldı. Başarılı olunamadı. (1538)

-Üçüncü sefer; Piri Reis yerine tayin edilen Murat Reis Portekizlilere mücadele etti. - -Donanma başarılı olamayıp Basra'ya döndü. (1552)

-Dördüncü Hint seferine Seyit Ali Reis gönderilir.

-Portekizlere karşı başarılı olunamaz.

-Hint seferinin sonunda başarısız olundu.

-Yemen, Eritre, Sudan ve Habeşistan'ın bazı yerleri ele geçti.

-Afrikadaki fetihler genişledi.

-Kızıldeniz’de Osmanlı hakimiyeti sağlandı.

-Arabistan tamamen Osmanlı denetimine girdi.



Akdeniz’de Güçler Değişiyor

-Ümit Burnu’nun keşfedilmesiyle ticaret yollarının değişmesi, Akdeniz ticaretini ikinci plana düşürmüştür.

-1571 İnebahtı mağlubiyetinden sonra Venedik, İspanya ve Papalık ittifakı Osmanlı Devleti’nin Akdeniz’deki varlığını tehdit etmiştir.

-Osmanlılar Akdeniz’de İspanya’ya karşı İngiltere ve Hollanda denge unsuru olarak kullandı.

-Fransa’da yaşanan mezhep savaşları ile Avrupa devletleri Akdeniz ’deki iktisadi hayattan çekildi.

-Osmanlılar Hasburglara karşı gücünü korumada İngiltere ve Hollanda ile fiilî bir iş birliği yaptı.

-İspanya’nın denizlerdeki üstünlüğüne XVI. yüzyılın sonlarında İngiltere son vermiştir.

-İngiltere ve Hollanda sahip oldukları deniz güçleri sayesinde İspanyol- Portekiz İmparatorluğu’nu çökerterek Akdeniz’e hâkim olmuştur.