REFERANDUM
İktidarca alınan bir kararın halk tarafın­dan kabul edilip edilmediğini ortaya koy­mak için halkoyuna başvurma yöntemi. Ya­rı doğudan demokrasilerde halkın yönelime katılmasını sağlayan kanunlardan biri olan referandum yoluyla halk, hem yasama hem de anayasa yapma yetkisine katılmış olur.
Referandum'un çeşitli türleri vardır. Zo­runlu ve ihtiyari olanı en çok bilinen türü ol­makla birlikte yasama veya yürütme refa-randum ile anayasal referandum, danışmalı referandum, seçme, halk vetosu, halk teşeb­büsü ve hakemlik gibi türleri de bulunmak­ladır. Ayrıca referandum konusu olan şey, Önceden halk oyuna sunulabileceği gibi, halledildikten sonra, işin sonucu da referan­dum konusu yapılabilir.
Zorunlu referandumda, anayasanın ve bazı Önemli yasaların kanunlaşıp kabul edilmesi, referandum yoluyla halk tarafın­dan benimsenmesine bağlanmıştır. Bazı
konularda ise hukuksal-siyasal sistem, refe­randuma gitme konusunda mecburiyet ge­tirmemiş, yönetimin ihtiyarına bırakmıştır. Bu tür referandumlara ihtiyarî referandum denmektedir.
Referanduma, ilk kez, 1830'da İsviçre'de baş vurulmuştur. İsviçre'nin çeşitli kanton­larında zorunlu ve ihtiyari referandum şe­killerine rastlanmaktadır.
Çağımızda, genellikle kurucu meclisler­ce hazırlanan yeni anayasaların kabulü re­ferandum yoluyla gerçekleşmektedir. 1919'da Weimar Anayasası için Alman­ya'da referandum yapılmıştır. Fransa'da II. Dünya Savaşı'ndan sonra Fransa Cumhuri­yeti için teklif edilen anayasa 1948 referan­dumu ile reddedilin iştir. Yine aynı ülkede beş ay sonra referandum yoluyla bir başka anayasa kabul edilmiştir.
Türkiye'de 1961 Anayasası, kurucu meclis tarafından yapıldıktan sonra halko­yuna sunulmuş ve kabul edilmiştir. Aynı şekilde 1982 Anayasası da referanduma ko­nu olmuş ve 7 Kasım 1982'de kabul edil­miştir. 1982 Anayasası'nin geçici 4. madde­si ile 1980 öncesi siyasî kadrolara getirilen yasakların kaldırılması için de referanduma gidilmiş ve az bir farkla yasağın kaldırılma­sı mümkün olmuştur.
Davut DURSUN