Vakanüvis (Vak'anüvis)

Vakanüvis (Vak'anüvis)

Zamanın olaylarını kayıtla vazifelendirilmiş, resmî devlet tarihçisi.



Tarihin lüzumu anlaşılıp, kendilerinden sonra gelen nesillere bir eser bırakmak arzusu doğunca, tarihî vakalar, bir memura tutturulmaya başlandı. Bunlar ibret ve bilgi alınacak vesikalar olarak yeni nesillere bırakılmıştı. Osmanlılar'da önceleri şehnâmenüvis nâmıyla bilinen görevli memurlar, sonradan vakanüvis adını aldı.

İlk vakanüvis tarihi, 18. asırda tutulan Nâimâ Tarihi’dir. Son vakanüvis tarihiyse, Lütfi Tarihi’dir. Osmanlıların son vakanüvisi Abdurrahman Şeref Efendi'nin yazdığı tarih basılmadığı için, hangi tarihten hangi tarihe kadar hazırlandığı bilinmemektedir. Resmî olarak ilk vakanüvis, Halepli Mustafa Nâimâ Efendidir. Meşhur Nâimâ Tarihi’ni Sadrâzam Amcazâde Hüseyin Paşa'nın emriyle yazmıştır. Kendisinden önce yazılmış olan hususî tarihlerden de istifade eden Nâimâ, 1591-1659 yılları arasındaki olayları anlatarak, mükemmel bir miras bırakmıştır. Bundan sonra Raşid, Küçük Çelebizâde Âsım, Sami, Şakir, Refet Hıfzı, Suphi, İzzî, Şefik, Rahmi, Hakim, Mehmed Said, Musazâde Ubeydullah, Behçetî, Süleyman Molla, Enverî, Edib, Halil Nuri, Vâsıf, Pertev, Amir, Mütercim Âsım, Şanizâde Ataullah, Esad, Mehmed Recai Efendiler, Cevdet Paşa, Lütfi Efendi ve en son olarak Abdurrahman Şeref Bey, sırasıyla vakanüvis olmuşlardır. Bunların içinde Nâimâ ile Cevdet Paşa, bu görevi tam hakkıyla yerine getirmişlerdir. İsimleri sayılan vakanüvislerin kaydettikleri hâdiselere ait meydana gelen tarihler: (1591-1659) Nâimâ, (1660-1727) Raşid, (1730-1743) Suphi, (1744-1751) İzzî, (1752-1773) Vasıf, (1774-1811) Cevdet, (1787-1807) Âsım, (1808-1817) Şanizâde, (1825-1876) Lütfi.