Yunanistan

Tarihçiler Yunanistan tarihini üç büyük bölüme ayırırlar; Eski Yunan tarihi, Orta Devir-Bizans tarihi ve Yeni Yunanistan tarihi. M.Ö. (2000-146) tarihleri arasında hayat süren Eski Yunanlıların bu devirleri de dört bölüme ayrılır; M.Ö. (2000-500) yıllarına kahramanlık seneleri ve ilk olimpiyat seneleri adı verilir. M.Ö. (500-400) yıllarında meydana gelen İran savaşları, medeniyet seneleridir.

M.Ö. (400-300) yılları eski Yunanlıların gerileme devridir. İskenderin Makedonya, Tiva ve İsparta istilaları bu devre dahildir. M.Ö. (300-146) tarihleri dördüncü ve son devirdir. Bu son devre aynı zamanda Helenistik Dönem de denir. M.Ö. 146 yılında Roma İmparatorluğunun idaresi başlar. Romalılar M.S. 395'te ikiye ayrılınca Yunanlıların Orta Dönem ve Bizans tarihi başlar. Bizans İmparatorluğunun ilk hükümdarı Konstantin'dir.

Konstantin 330 yılında, Doğu Roma'nın Bizans şehrini alarak ismini "Constantinople" şeklinde değiştirdi. Konstantin'in 378'de ölümüyle birlikte, imparatorluğun 1081'de başlayan gerileme dönemine kadar, sırasıyla Teodosiu, Lostianu, Iraklios, Isavroslar ve Mekadonya dönemleri geçti. Gerileme devri, Fatih Sultan Mehmed Hanın 1453 yılında "Constantinople"u alarak "İstanbul" yapmasıyla son buldu. Böylece yaklaşık 1000 yıllık Bizans İmparatorluğu tarihe gömüldü.

Fatih'in İstanbul'u fethetmesi, dünya tarihinin olduğu gibi Yunan tarihinin de dönüm noktasıdır. Artık Yunan Devleti kalmamış ve Yunanistan toprakları bir Osmanlı eyaleti olmuştu. Atina 1458 sonbaharında Osmanlı topraklarına katıldı. Fatih Sultan Mehmed Han hemen Atina'ya geldi ve dört gün kaldı. Türk ve Yunan arşivlerine göre Atina'da Türk idaresi zamanında tekke, küçük kervansaray, çeşme ve sebillerin dışında 9 cami ve tam teşekküllü bir medrese yapılmıştı. Bunlar; Mescidi İsmaili, Fethiye Camii, Yeni Cami, Aşağı Şadırvan veya Voyvoda Camii, Sofya veya Hüsnü Bey Camii, Sütunlu Cami, Akropol eteğindeki cami, Küçük Cami, Kafisiye Kazası Camii ve Ravaklı Medrese. Osmanlıların 400 sene hakim olduğu bu yerlerdeki eserlerden bugün minaresi yıkılmış iki camiyle bir medrese kapısı kalmıştır. Diğerlerinin ise izleri bile kalmamıştır.

Yunanlılar 400 yıl kadar rahat ve huzur içinde Osmanlı tebeası olarak yaşadı. 1821 yılında, Osmanlı Devletinin gerilemeye başladığı dönemlerde, Avrupalıların kışkırtmalarıyla Yunan isyanı çıktı. İsyandan sekiz yıl sonra Yunanistan Krallığı kuruldu. 1832-1913 yılına kadar Danimarka asıllı krallar tarafından idare edildi.

Yunanistan, bundan sonra 1923 yılına kadar Balkan Savaşları, Birinci Dünya Savaşı ve iç karışıklıklarla uğraştı. Müttefiklerin yardımıyla Yunanlılar "Megalo İdea" hülyası ile, "Helen İmparatorluğu"nu yeniden kurmak üzere 15 Mayıs 1919'da İzmir'i Batı Anadolu topraklarını işgal ettiler. Çok geçmeden, Türk Ordusu karşısında tutunamayarak 1922'de hayalleriyle birlikte denize döküldüler.

Bu yenilgiyle birlikte Yunanistan'da iç karışıklıklar başgösterdi. 1923 yılında yapılan halk oylamasıyla Yunanistan Cumhuriyeti ilan edildi. Fakat 1926'da General Theodoros Pangalos diktatörlüğünü ilan etti. 1935 yılında monarşik idare yeniden ortaya çıktı ve Helen Kralı, George II, tahta geçti. İkinci Dünya Savaşı patlak verince, Yunanistan 1940 yılında İtalya'dan bir ültimatom aldıysa da bunu reddetti. Fakat ardından Alman, İtalyan ve Bulgarlar ülkeyi işgal etti.

1944 yılında işgal kuvvetleri ülkeden çekildi. Ülkede tekrar iç karışıklıklar başgösterdi. Ülkeye sızmış komünist güçler, Kralcılar ve İngiliz birlikleri tarafından mağlup edildi. 1947'de yapılan yeni bir halkoylamasıyla George-II, idareyi eline aldı. Daha sonra yerine kardeşi Paul-I geçti.

Komünistler 1947-1949 yılları arasında tekrar karışıklıklar çıkardılarsa da, ABD'nin yardımıyla dağıtıldılar. 1963 yılına kadar ülke, Karamanlis hükümetince yönetildi. Bu tarihteki seçimleri Merkez Partisi kazandı. Ülke içinde yeniden karışıklıklar çıktı 1967 yılında Albay Papadopoulos ihtilalle idareyi eline geçirdiyse de 1973 yılında General Demetrius'un yeni bir ihtilaliyle idareyi kaybetti. 1974 yılında Kıbrıs problemi ortaya çıktı. Türk ordusunun "Barış Harekatı" Yunanistan'da iktidar değişikliğine sebep oldu. Yunan askeri cuntası dağıldı. Yerine Karamanlis hükümeti geldi.

Yunanistan, 1974 yılında referandumla yeniden Cumhuriyet oldu. 1981'de Avrupa Ekonomik Topluluğuna katıldı. 1981 ve 1985 seçimlerini PASOK (Panhelenik Sosyalist Hareket) partisi kazandı. Haziran 1989'da yapılan seçimlerde PASOK ikinci parti durumuna düştü. Seçim sonuçları hiçbir partiye hükümet kurma imkanı vermedi.

Geçici hükümet altında Kasım 1989'da yapılan erken seçimlerde de hiçbir parti hükümet kuramayınca, Nisan 1990'da yeniden ikinci kez erken seçime gidildi. Meclisteki sandalye sayısının bir fazlasını kazanan Yeni Demokrasi Partisi hükümet kurdu. Hükümetin kurulmasından sonra yapılan seçim neticesinde Karamanlis ikinci kez cumhurbaşkanı oldu.

YUNANİSTAN


(Yunanca: El‡s, Fr.: Grèce, İng.: Greece), Balkan Yarımadası'nın güneyinde devlet.

Yüzölçümü 131.944 km2 (24.760 km2'si ada), nüfusu 10.480.000, başkenti Atina, en önemli kentleri Pire, Selânik, Volos, Kandiye, Larissa, Kavala ve Korint'tir. Nüfusun %98'i Yunanlıdır, en kalabalık azınlık olan Türklerin oranıysa %1,5 kadardır. Dili Yunanca, dini Ortodokstur. Kuzeyde Arnavutluk, Yugoslavya, Bulgaristan; kuzeydoğuda Türkiye, doğuda Ege Denizi; güneyde Akdeniz; batıda da Yunan Denizi ile sınırlanır. Balkan Yarımadası'nın, güneye inildikçe daralan güney bölümünü oluşturur. Kıyıları çok girintili çıkıntılı olan dar bir yarımadadır. Kıyılarında yer alan birçok körfez ve koylar; ikincil yarımadalarla (kuzeyde Kalkidikya, ortada Atik, güneyde Pelopones) çok parçalanmıştır. Bu nedenle Yunanistan, hemen hemen bütünüyle Akdeniz'in etkisi altında, Akdeniz kıyılarında bu iklimin en etkili olduğu ülkedir. Yunanistan üç coğrafî bölgeye ayrılır: a) Kuzey Yunanistan: Batı Trakya ve Yunan Makedonyası'ndan oluşur. Doğuda Meriç Vadisi'nden, batıda Yugoslavya ve Arnavutluk sınırlarına kadar uzanan bu bölge, Rodop ve Makedonya dağlarının bazı serpintilerini taşımakla beraber, daha çok alüvyonlu ovalarla kaplıdır. Rodop ve Makedonya dağlarından inen ırmaklarla sulanan bu ovalar ülkenin başlıca tarım alanlarıdır (Meriç Ovası, Mesta akarsuyu üzerinde Yenice, Kavala-Dırama ovaları, Struma üzerinde Serez Ovası, Kalkidikya Yarımadası'nın batısında Vardar Ovası). b) Orta Yunanistan: Çok dağlıktır. Bu bölge batıda, Arnavutluk sınırına komşu Epir Platosu ve dağlarından, Yanya Havzası'ndan, Epir'in doğusunda ülkenin en sürekli dağları olan Pinduslar'dan, daha doğuda Tesalya Havzası, Tırhala ve Larissa ovaları ve bunları denizden ayıran Olimpos ve Ossa dağlık masiflerinden oluşur. c) Güney Yunanistan ve adalar: Korint Körfezi ve kanalı ile Orta Yunanistan'dan ayrılan Pelopones, Güney Yunanistan'ı oluşturur. Güney ucunda ikincil üç yarımadayla son bulur. Bölge, dağlar ve yüksek platolarla kaplıdır. Yunan adaları, sayıca pek çoktur. Fakat Girit, Rodos, Midilli, Korfu, Sisam, Sakız, Eğriboz, Taşoz, Limni dışındakiler küçük adalardır. Deniz ticaretinde çok ilerlemiş, koşullarının her bakımdan elverişliliği nedeniyle turizmde giderek canlanan bir ülke olan Yunanistan'da ekonominin temeli tarıma dayanır. Fakat sıcak, yazları belirli şekilde kurak, iç sular bakımından yoksul bir ülke olan Yunanistan'da, zeytin, üzüm, incir gibi bu iklime özgü toprak ürünleri dışında, öteki kültür bitkilerinin üretimleri azdır. Başlıca ihraç ürünleri zeytin, zeytinyağı, şarap, turunçgiller, incir, üzüm (kuru üzüm), tütün, pamuktur. Hayvan sayısı azdır. Boksit, manganez ve linyit dışında yeraltı kaynakları bakımından zengin değildir. Bununla birlikte sanayileşme çabaları hızlıdır. Madensel, tarımsal ve sanayi üretimleriyle mütevazi ölçüler içinde kalan Yunanistan, 1997'de 41,5 milyon groston olan deniz ticaret filosuyla dünyada ön sıralarda yer alır. 1829'da Edirne Antlaşması ile özerklik kazanan ve tam bağımsızlığı Osmanlı Devleti tarafından 1832'de tanınan Yunanistan, bu tarihten itibaren zamanla genişledi ve bugünkü sınırlarına ulaştı. 1912-1913'te Balkan Savaşı'na katıldı; önce Osmanlılar; sonra da Bulgarlar ile savaştı. Sonuçta Batı Trakya'yı (Selânik dahil), kuzeydoğu Ege'deki adaları elde etti. I. Dünya Savaşı'nda tarafsız kaldı. Savaş sonunda Müttefiklerin yanında yer alan Yunanistan, İngiltere'nin yardımıyla 1919 Mayısı'nda İzmir'e asker çıkardı ve Anadolu Seferi'ni başlattı. Fakat bu girişim, kesin bir bozgun ve yenilgiyle son buldu. Bu sonuç, Yunanistan'ın siyasî ve toplumsal yaşamını da derinden etkiledi. II. Dünya Savaşı'ndan önce İtalya'nın saldırısına uğradı (1940). Bu istilâ girişimini önleyebildiyse de, 1941'de Alman ordularının işgaline karşı duramadı. Yunan hükümeti önce Girit'e, sonra da 1944'te kurtuluşa kadar Kahire ve Londra'ya sığındı. 1946'da kral ülkeye döndü. 1947'de Rodos ve Oniki Ada İtalya'dan Yunanistan'a geçti. 1955-1963 arasında oldukça istikrarlı bir iç politika izledi. Fakat sık sık değişen hükümetler, siyasî partiler arasındaki anlaşmazlıklar 1967'de askerî bir hükümet darbesiyle sonuçlandı. "Albaylar Cuntası" diye adlandırılan yönetim, Georgios Papadopulos başkanlığında bir diktaya dönüştü. Papadopulos 1967'de başbakan, 1970'te cumhurbaşkanı seçildi. Muhalefet ve üniversite öğrencilerinin gösterileri kanlı bir şekilde bastırıldı; sosyal demokratların lideri Papandreu yurt dışına gitmek zorunda kaldı. 1973'te kansız bir darbeyle başa geçen Fedon Gizikis cumhurbaşkanı oldu. Cuntanın Kıbrıs'ı, Yunanistan topraklarına katmak için Makarios'a karşı düzenlediği darbe, Türkiye'nin, Temmuz-Ağustos 1974'teki "Kıbrıs Barış Harekâtı" sonunda başarısızlıkla sonuçlandı. Bu olaydan sonra cunta devrildi; yurt dışında bulunan Karamanlis, Yeni Demokrasi Partisi'ni kurarak başbakan oldu ve ülkede demokrasiye dönüş süreci başladı. 1975'te yeni bir anayasa yapıldı ve yürürlüğe kondu. Yunanistan 1979'da Ortak Pazar'a üye oldu. Karamanlis 1980'de cumhurbaşkanı seçildi. 1981 seçimlerini Yunan Sosyalist Hareket Partisi (PASOK) kazanarak iktidara geldi ve Andreas Papandreu başbakan oldu. Mart 1985 seçimlerinde, cumhurbaşkanlığını PASOK'un adayı Hristos Sortzetakis kazandı. Aynı yılın Haziran ayında yapılan seçimler de PASOK'un zaferiyle sonuçlandı. Ancak Koskotas Skandalı diye bilinen Girit Bankası yolsuzluğu gibi nedenlerle yıpranan iktidar 1989 seçimlerinde yenilgiye uğradı. Papandreu, muhalefet liderlerinin telefonlarını dinletmek, rüşvet almak ve görevini kötüye kullanmak gibi nedenlerle Yüce Divan'a sevk edildi. Haziran 1989 ile Nisan 1990 arasında yapılan üç genel seçim sonucunda, Konstantin Miçotakis'in başkanı olduğu Yeni Demokrasi Partisi iktidara geldi. Nisan 1990'da Yeni Demokrasi Hareketi lideri K. Mitsotakis muhafazakar bir hükümet kurdu. ABD ile Yunanistan'daki Amerikan üslerinin sayısını ikiye indiren bir antlaşma imzaladı. Mayıs ayında K. Karamanlis parlamento tarafından yeniden cumhurbaşkanı seçildi. 1992'den başlayarak siyasal yaşam, Hellenizm ve Makedonya adı altında bağımsız bir devletin kuruluşuna karşı çıkmak üzerine temellendi. 1993'teki erken seçimleri PASOK kazandı. A. Papandreu yeniden başbakan oldu. 1995'te Kostis Stefanonulos cumhurbaşkanı seçildi. 1996'da A. Papandreu istifa etti.Yerine Kostas Simitis başbakan oldu, eylüldeki seçimleri kazanan Simitis daha sonra PASOK'un başına da geçti.